Ο απόλυτα δικαιολογημένος πόλεμος κατά της φοροδιαφυγής έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια στην διαμόρφωση ενός νέου τοπίου στις σχέσεις φορολογούμενου και φορολογικής διοίκησης.
Αυτό το νέο πλαίσιο, ζητώντας να γίνει όλο και πιο αποτελεσματικό στην πάταξη της φοροδιαφυγής επιστρατεύει μεν τις νέες τεχνολογίες για να επιταχύνει τον ρυθμό διεκπεραίωσης των σχετικών διαδικασιών παράλληλα όμως αυξάνεται ο βαθμός πολυπλοκότητας τους και αντίστοιχα ο κίνδυνος μη επίτευξης συμμόρφωσης από τον φορολογούμενο για λόγους που ανάγονται αποκλειστικά και μόνο σε παρανοήσεις αναφορικά με την ισχύουσα νομοθετική ρύθμιση ή καθιερωμένη διοικητική πρακτική.
Όσο όμως πιο πολύπλοκο γίνεται το πλαίσιο της φορολογικής νομοθεσίας και πρακτικής με την προσθήκη νέων εργαλείων διασταύρωσης όπως το mydata, τόσο η ανάγκη για διευκόλυνσή της φορολογικής συμμόρφωσης των καλόπιστων φορολογούμενων γίνεται επιτακτικότερη.
Ειδικά ως προς τους δικηγόρους, καθημερινά παρουσιάζονται νέα πρακτικά ζητήματα που αφορούν την εφαρμογή της φορολογικής νομοθεσίας, που δεν είναι εύκολο να απαντηθούν με βεβαιότητα από τους φορολογούμενους δικηγόρους ή τους φορολογικούς συμβούλους τους.
Τα ζητήματα αυτά φέρνουν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη σε μια δυσάρεστη αμηχανία, δεδομένου μάλιστα και του κινδύνου να επισύρονται διοικητικές κυρώσεις για αστοχίες στη συμμόρφωση από πραγματική πλάνη ως προς το τί πραγματικά πρέπει να κάνει ένας καλόπιστος φορολογούμενος που θέλει απλά να συμμορφωθεί αλλά δεν είναι σίγουρος για το πώς.
Εξάλλου, το πρόβλημα αυτό δεν μπορεί να εκτελεστεί αποτελεσματικά με εγκυκλίου, καθόσον η έκδοσή τους απαιτεί χρόνο και ελλείπει ο ειδικός και εξατομικευμένος χαρακτήρας της απάντησης.Η έμφαση που θα πρέπει να δοθεί σε αυτό το κρίσιμο σημείο αναβάθμισης του «φορολογικού οπλοστασίου» είναι να εδραιωθεί η εμπιστοσύνη του «καλόπιστου φορολογούμενου» στις διαδικασίες η πολυπλοκότητα την οποίων ενδέχεται να οδηγήσει σε αστοχία συμμόρφωσης στις φορολογικές διατάξεις.
Προς την κατεύθυνση αυτή η φορολογική αρχή όντως έχει κάνει κάποια σημαντικά βήματα. Η λειτουργία των άτυπων ομάδων συνεργασίας μεταξύ ΑΑΔΕ και Ολομέλειας Δικηγορικών Συλλόγων στα πλαίσια της οποίας παρήχθησαν οδηγοί καθώς βίντεο στο youtube είναι πολύ θετικά βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση.
Όμως αυτή η τάση συνεργασίας και καθοδήγησης των φορολογούμενων προς την συμμόρφωση πρέπει να αναβαθμισθεί θεσμικά. Είναι πια ώριμες οι συνθήκες να διαμορφωθεί ένα θεσμικό πλαίσιο όπου η φορολογική διοίκηση εκ των προτέρων θα παίρνει θέση σε θεσμικά ερωτήματα που θα απευθύνουν οι επαγγελματικοί εκπρόσωποι των φορολογούμενων όπως η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων και οι απαντήσεις να έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα ώστε να μπορούν να στηριχθούν σε αυτές τόσο οι φορολογικές αρχές όσο και φορολογούμενοι.
Η ασάφεια κάθε άλλο από δημιουργική είναι στις σχέσεις φορολογούμενου και διοίκησης. Άλλωστε παρόμοιες πρακτικές υπάρχουν ήδη σε άλλους τομείς ή στο εξωτερικό. Π.χ. στο εξωτερικό υπάρχει ήδη ο θεσμός των tax rulings, προκειμένου για την παροχή γενικών ή εξατομικευμένων οδηγιών για την εφαρμογή της φορολογικής νομοθεσίας (ενδεικτικά παρατίθεται η μελέτη «“Tax Rulings” in the EU Member States» που συντάχθηκε από την Γενική Διεύθυνση Εσωτερικών Πολιτικών για την επιτροπή ECON και είναι διαθέσιμη στον παρακάτω σύνδεσμο: https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/IDAN/2015/563447/IPOL_IDA(2015)563447_EN.pdf).
Ανάλογη είναι και η περίπτωση του Συμβούλιου Λογιστικής Τυποποίησης που επιλύει τα ζητήματα που τίθενται ενώπιον του με τη μορφή Λογιστικής Οδηγίας, Λογιστικής Εγκυκλίου, Γνωμοδότησης, και Ατομικής Απάντησης.
Ενόψει των ανωτέρω θα πρέπει τόσο η Κυβέρνηση όσο και η διοίκηση της ΑΑΔΕ να σκύψει πάνω από το πρόβλημα της αναπόφευκτης μεν (λόγω του νέου πολύπλοκου πλαισίου) αλλά επικίνδυνης ασάφειας ως προς τις φορολογικές διατάξεις και διοικητικές πρακτικές και να εισάγει θεσμικά λύσεις που στηρίζονται στην διαβούλευση με τους αρμόδιους επαγγελματικούς φορείς που γίνονται οι πρώτοι δέκτες των φορολογικών ανησυχιών των μελών τους.
Η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων της Ελλάδας θα είναι παρούσα και θα υποστηρίξει κάθε προσπάθεια δημιουργίας θεσμικών διαύλων επικοινωνίας που θα επιτρέπουν την παραγωγή δεσμευτικών και τεκμηριωμένων απαντήσεων της φορολογικής διοίκησης στα ζητήματα που απασχολούν τα μέλη της, που επιθυμούν μεν να συμμορφωθούν σε νέες και πολύπλοκες διαδικασίες όπως το mydata, αλλά δεν αισθάνονται σίγουροι ότι το κάνουν σωστά. Η φορολογική διοίκηση πρέπει να είναι παρούσα και να παίρνει θέσεις στα ζητήματα αυτά.
Οι ουσιαστικές και φιλότιμες προσπάθειες στελεχών της διοίκησης στον τομέα αυτό είναι πραγματικά άξιες επαίνου αλλά δεν μπορούμε να αρκεστούμε σε αυτές ειδικά όταν η απέραντη περιπτωσιολογία της καθημερινότητας γεννά νέα ερωτήματα που δεν θα πρέπει να απαντηθούν εμπειρικά και στην τύχη επισύροντας τον κίνδυνο επιβολής κυρώσεων
. Η προτεινόμενη συνεπώς λύση είναι να δημιουργηθεί το κατάλληλο θεσμικό όργανο, που θα έχει μια σταθερή σχέση συνεργασίας με το σώμα των δικηγόρων καθώς και, εφόσον κριθεί αναγκαίο από την ΑΑΔΕ, με τους υπόλοιπους κοινωνικούς εταίρους.
Το όργανο αυτό θα έχει ως αποστολή να απαντά στα ερωτήματα των δικηγόρων και των υπόλοιπων κοινωνικών εταίρων, να παρέχει κατευθύνσεις, γνωμοδοτήσεις και οδηγίες επί των ερωτημάτων που τίθενται από επαγγελματικούς φορείς όπως η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων, οι οποίες θα διευκολύνουν την φορολογική συμμόρφωση σε ζητήματα που είναι ασαφή ή δυσερμήνευτα.
Το αντικείμενο αυτού του θεσμικού οργάνου μπορεί να είναι τα ζητήματα του δικηγορικού σώματος, τα ζητήματα της εφαρμογής του mydata ή περισσότερο διευρυμένα ζητήματα. Ναι μεν και τώρα υπό το ήδη υφιστάμενο καθεστώς υπάρχει η δυνατότητα μεμονωμένων απαντήσεων από στελέχη της ΑΑΔΕ, ωστόσο αυτές οι απαντήσεις παραμένουν σε προσωπικό επίπεδο, αφού δεν γνωστοποιούνται στους λοιπούς φορολογουμένους, και επιπλέον δεν παρέχουν ασφάλεια στον φορολογούμενο σύμφωνα με το άρθρο 9 παρ. 4 του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (Ν. 4987/2022).
Εξάλλου, η έκδοση εγκυκλίων από τις αρμόδιες διευθύνσεις συνήθως καθυστερεί και δεν έχει το στοιχείο της αμεσότητας.
Ευελπιστούμε ότι η ΑΑΔΕ θα εξετάσει με τη δέουσα προσοχή την παρούσα πρόταση, δεδομένου μάλιστα ότι υπάρχουν πετυχημένα παραδείγματα τέτοιας θεσμικής συνεργασίας εκπροσώπων φορολογουμένων και διοίκησης όχι μόνο στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα, όπως αποδεικνύει η πολύ επιτυχημένη συνεργασία των εκπροσώπων του δικηγορικού σώματος με τα αρμόδια στελέχη της ΑΑΔΕ κατά τον σχεδιασμό του mydata.
Δημήτρης Βερβεσός
Πρόεδρος της Ολομέλειας των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος